کبد چرب چیست؟ علائم کبد چرب

جگر یا کبد بزرگترین غده در بدن است که در فعالیت‌های سوخت‌وساز بدن مانند گوارش و در سم‌زدایی نقش دارد.

تمام خون دستگاه گوارش توسط سیاهرگ باب کبدی جمع‌آوری شده و وارد جگر می‌شود و تمام مواد جذب شده از لوله  گوارشی(بجز لیپیدها که به‌صورت کیلو میکرون از طریق سامانه لنفی به بزرگ سیاهرگ زبرین می‌ریزند) از جگر عبور می‌کنند. از دیگر کارهای جگر به دام انداختن سموم و تصفیه آن‌ها با تبدیل کردنشان به مواد بی‌ضرر است. همچنین، این جگر است که سوخت و ساز (متابولیسم) داروها را در بدن بر عهده دارد. شرکت در خون‌سازی (در دوره پیش از تولد) و مقاومت در برابر عفونت‌ها، فراهم ساختن سریع انرژی در هنگام ضرورت، ذخیره آهن و… از دیگر فعالیت‌های کبد است.

کبد، اندام بزرگ و گوشتی است که در سمت راست شکم قرار گرفته است. حدود 3 پوند وزن دارد و به رنگ قرمز متمایل به قهواه ای است و لاستیک مانند است. معمولاً شما نمی توانید کبد را احساس کنید چون توسط قفسه سینه محافظت می شود.

کبد دو بخش بزرگ دارد که قسمت راست و قسمت چپ است و کیسه صفرا به همراه قسمت هایی از پانکراس و روده ها، زیر کبد قرار می گیرد. کبد و این اندام ها برای هضم، جذب و پردازش غذا باهم کار می کنند.

وظیفه اصلی کبد فیلتر کردن خون بخش گوارشی قبل از عبور از آن به بقیه بدن است؛کبد همچنین مواد شیمیایی و داروهای متابولیزه شده را نیز سم زدایی می کند.همان طور که این کار را انجام می دهد کبد صفرا و زردآب را به روده ها می فرستد. همچنین، پروتئین ها را برای لخته شدن خون و دیگر وظایف مهم می سازد.کبد، عضوی به اندازه یک توپ فوتبال است که درست زیر قفسه سینه در سمت راست شکم قرار گرفته است. کبد برای هضم غذا و رهایی از بدن مواد سمی ضروری است.

کبد چرب چیست؟

به تجمع بیش از 5% چربی در سلول های کبدی، کبد چرب می گویند. در اصطلاح علمی کبد چرب به دو نوع الکلی و غیرالکلی تقسیم می شود. کبد چرب الکلی به علت مصرف طولانی مشروبات الکلی ایجاد می شود. در حالیکه کبد چرب غیر الکلی در اثر عواملی مثل اضافه وزن، چاقی، دیابت، سوء تغذیه و … بوجود می آید. هر گاه مقدار چربی بیش از پنج درصد وزن آن افزایش یابد به این حالت «کبد چرب» گفته می‌شود. کبد چرب، بیماری شایعی در جامعه است و در نتیجه بسیاری از بیماری‌ها و یا حالت‌های تغذیه‌ای در بدن ایجاد می‌شود. انباشته‌ شدن چربی در سلول‌های کبدی می‌تواند به التهاب این سلول‌ها منجر شود. کبد نقش مهمی در سوخت و ساز و شکستن چربی‌ها در بدن دارد. در صورت بروز اختلال در آن، چربی در کبد رسوب کرده و موجب بروز کبد چرب می‌شود.

علل بروز کبد چرب

عوامل اصلی روز و تشدید کننده کبد چرب، رژیم غذایی نامناسب (غذاهای پرچرب) و عدم فعالیت بدنی کافی است. اما عوامل ذکر شده در ذیل نیز احتمال ابتلا به کبد چرب را افزایش می دهند

چاقی،دیابت ،چربی خون بالا ،فشار خون بالا ،افزایش دور کمر و شکم، کاهش وزن شدید ،سوء تغذیه،

کم کاری تیروئید،اختلالات هورمونی و مصرف بعضی از داروهای خاص مثل هورمون استروژن، کورتون، تاموکسی فن، والپروات سدیم و …

تشخیص کبد چرب

تشخیص این بیماری معمولاً با استفاده از سونوگرافی و آزمایش خون است، هر چند نمونه برداری از کبد تنها راه دقیق تشخیص می باشد.  در سونوگرافی نمای کبد به صورت افزایش اکوژنیسیته کبد یا اصطلاحاً کبد چرب درجه یک تا سه گزارش می شود که هر چه میزان رسوب چربی کبد بیشتر باشد درجه آن بیشتر است.

آزمایشاتی که پزشک برای بیماران درخواست می کند شامل آنزیم ها و سایر تست های کبدی، قند و چربی خون، تست های هپاتیت ویروسی، فریتین و بر حسب قضاوت پزشک سایر آزمایشات مورد نیاز جهت رد سایر علل نمای کبد چرب، می باشد.

علائم کبد چرب چیست؟

این بیماری در بسیاری از موارد فاقد علائم آگاه کننده می‌باشد ولی در برخی افراد ممکن است با احساس خستگی مزمن، ناراحتی و درد در قسمت سمت راست و بالای شکم به عنوان علائم رایج آن آغاز می‌شود.

اما در موارد حاد ممکن است عوارضی مانند، التهاب کبد با پیشروی به سطح علایم هشدار دهنده سیروز کبدی نیز برود که شامل:

کاهش اشتها و کاهش وزن بی دلیل

ضعف و خستگی و گیجی و عدم تمرکز حواس

خون دماغ

خارش پوستی

زردی پوست و چشم

تجمع مایع در شکم (ورم شکم یا آسیت)

ظهور مویرگ‌های خوشه مانند زیر پوست (نادر)

بزرگ و متورم شدن سینه در مردان (نادر)

کبد چرب از نظر میزان پیشرفت به ۴ دسته (گرید) طبقه بندی می‌­شود:

–گرید۱: این مرحله ساده­‌ترین حالت کبد چرب است که معمولا در اثر تغذیه ناسالم ایجاد می‌شود. این مرحله در افراد جوان با تغییر سبک زندگی و افزایش فعالیت بدنی و تغذیه مناسب بهبود پیدا می کند ولی در سالمندان ممکن است مشکلاتی را ایجاد کند. بیماران مبتلا از طریق کاهش مصرف کربوهیدرات ‌ها و افزایش مصرف سبزیجات و آب آن‌ها می‌توانند این بیماری را درمان کنند.

–گرید ۲: وضعیت بیمار در این مرحله نسبت به گرید ۱ پیچیده‌ تر و دشوارتر شده است. درمان بیماری در این مرحله نیاز به زمان بیشتری دارد. پزشک معالج برای بهبود وضعیت بیمار، در کنار اصلاح عادات غذایی، رژیم ‌های غذایی خاص هم تجویز می­‌کند.

–گرید۳ (فیبروز کبدی):گرید۳ جدی ترین نوع کبد چرب است. افراد مبتلا به کبد چرب گرید ۲ در صورت سهل ‌انگاری و عدم رعایت رژیم مناسب غذایی، به سادگی وارد این مرحله می‌ شوند. بیمار در این مرحله نیاز به بررسی فوری پزشکی دارد. رنگ بیمار در این مرحله رو به زردی می ‌رود و ممکن است شکم متورم شود.

–گرید۴ (سیروز کبدی): در این مرحله سلول‌های کبدی با سلول‌ های فیبروتیک که ظاهری زخم‌گونه دارند جایگزین شده‌اند و کبد وضعیت و عملکرد نرمال خود را از دست داده است و میزان پردازش مواد مغذی، تولید هورمون ها، سم ‌زدایی و حذف آن‌ ها به صورت طبیعی در بدن انجام نمی شود. در بسیاری از موارد برای بیماران در این مرحله، پیوند تجویز می شود.

عوارض و خطرات کبد چرب چیست؟

عوارض کبد چرب با توجه به پیشرفت بیماری و نوع آن متفاوت می‌‌باشد.

مراحل ابتدایی بیماری: استئوهپاتیت (الکلی یا غیر الکلی) که باعث التهاب و آسیب به صورت زخم (اسکار) در سطوح کبد و بافت آن شده وبا نام فیبروز کبد نیز شناخته می‌شود.

مراحل پیشرفته بیماری: در صورت عدم رسیدگی و درمان امکان تبدیل بیماری به سیروز کبدی یا در مواردی سرطان کبد وجود دارد.

در مراحل حاد بیماری: کبد از کار افتاده و نهایتاً باعث مواردی مانند نارسایی کبد که نیازمند جراحی (حذف بخشی از کبد البته با شرط اینکه تا ۳۰ درصد کبد به فعالیت خود ادامه دهد) و یا نهایتاً پیوند کبد، عوارض احتمالی هستند که فرد بیمار را تهدید می‌کند.

درمان کبد چرب

مهم‌ترین روش درمانی در این بیماری، رفع علت زمینه‌ای بروز بیماری است. کاهش وزن در افراد چاق، ترک مصرف مشروبات الکلی، کنترل بیماری دیابت، کاهش چربی‌های خون و تغییر در شیوه زندگی و انجام فعالیت بدنی مهم‌ترین اصول درمان این بیماری است. در صورت درمان کبد چرب می‌توان مانع پیشرفت ضایعه کبدی شد. با کاهش وزن (در افراد چاق) یا تغییر در شیوه زندگی (افزایش فعالیت جسمانی، پیاده‌روی و …)، اصلاح رژیم غذایی، قطع مصرف مشروبات الکلی، کنترل دقیق قند خون با کمک پزشک می‌توان در جهت درمان این بیماری نتیجه مطلوبی را به دست آورد. در برخی موارد جهت کنترل این بیماری با توجه به شدت عارضه، از دارو استفاده می‌شود. داروهایی نظیر اورزوداکسی کولیک اسید، ویتامین E و متفورمین نیز در درمان آن مورد استفاده قرار می‌گیرد. البته ذکر این نکته ضروری است که علی‌رغم تجویز دارو، هنوز هم کاهش وزن و تغییر در شیوه زندگی از ارکان اصلی درمان بیماری کبد چرب به شمار می‌روند.