قوانین ارز دیجیتال در ایران و جهان

سرنوشت ارزهای دیجیتال و بیت‌کوین در ایران بسیار سردرگم است. باتوجه‌به این که بازار کریپتو هر روز در حال گسترش است و افراد زیادی پا به این دنیا گذاشته‌اند، بازهم مراجع مختلف قانون‎گذار تصمیمی نگرفته‌اند.

معاملات رمزارزها در ایران قانونی نیست اما جرم هم حساب نمی‌شود. درصورتی‌که جرم هم باشد هیچ‌گونه جرم‌انگاری برای سرمایه‌گذاران در نظر گرفته نشده است. آینده ارزهای دیجیتال از نظر قانون و کاربرد به کجا خواهد رسید؟ در 5 سال آینده باید منتظر چه چیزی باشیم؟ آیا بیت‌کوین در ایران به‌صورت رسمی شناخته می‌شود؟ آیا فعالیت صرافی تبدیل بیت‌ کوین به ریال هم غیرقانونی است؟ همه این سؤالات گوشه ذهن سرمایه‌گذاران و فعالان حوزه کریپتو وجود دارد، در ادامه تمامی این مسائل را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

آیا ارز دیجیتال در ایران قانونی است؟

بانک مرکزی در سال 1397 قوانینی را برای فعالین در حوزه ارزهای دیجیتال منتشر کرده است. طبق این سند منتشر شده:

• بهره‎گیری از رمزارزها به‌عنوان یک روش پرداختی در ایران ممنوع است.
• مسئولیت انتشار ارزهای دیجیتال برعهده تیم توسعه‌دهندگان همان ارز است و بانک مرکزی هیچ‌گونه مسئولیتی را قبول نمی‌کند.
• تمامی معاملات خرید و فروش ارزهای دیجیتال در صرافی‌ها قابل انجام است که طبق مقررات عمل می‌کنند.
• توسعه کیف پول دیجیتالی با درنظرگرفتن مقررات، برای اشخاص حقیقی و حقوقی مانعی ندارد.

طبق قوانینی که از سوی بانک مرکزی منتشر شده است، خرید و فروش ارز دیجیتال در صرافی ارز دیجیتال ایرانی مانعی ندارد و فعالیت غیرقانونی به‌حساب نمی‌آید. استفاده از ارز دیجیتال به‌عنوان روش پرداخت غیرقانونی است. یعنی ما نمی‌توانیم یک فروشگاه آنلاین داشته باشیم و برای دریافت وجه محصول آدرس کیف پول خود را بفرستیم تا مشتری ارز دیجیتال برایمان ارسال کند.

قوانین مربوط به استخراج ارز دیجیتال در ایران

بر اساس آیین‌نامه‌ای که در سال 1398 از سوی معاون اول رئیس‌جمهور ابلاغ شد، استخراج ارزهای دیجیتال و بیت‌کوین در ایران قانونی اعلام شده است. اما به این معنی نیست که می‌توانیم بدون انجام هیچ کاری یک مزرعه استخراج بیت‌کوین راه‌اندازی کنیم. برای شروع فعالیت ماینینگ باید از وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) مجوز بگیریم. استخراج ارز دیجیتال در ایران با استفاده از انشعاب برق مجاز است و هزینه برق آن معادل نرخ برق صادراتی محاسبه می‌شود. واردات دستگاه ماینر با دریافت مجوز از وزارت صمت مانعی ندارد. در صورت نداشتن مجوز قانونی برای ماینینگ، اداره برق مجاز به قطع اشتراک است و نیرو انتظامی مجوز ضبط و توقیف دستگاه‌ها را دارد.

صرافی‌های ارز دیجیتال ایرانی قانونی هستند؟

تأسیس صرافی ارزهای دیجیتال در ایران باتوجه‌به رعایت قوانین مجاز است. بهترین صرافی ارز دیجیتالی ایرانی هم باید به سیستم شاپرک متصل شود تا امکان مبادلات ارزهای دیجیتال از درگاه‌ها بانکی فراهم شود. در همین راستا بانک مرکزی برای صرافی‌های ایرانی یک سری الزامات عمومی را تعیین کرده است که صرافی‌ها موظف به انجام آنها هستند. کارشناسان معتقدند باید از ظرفیت رمزارزها برای آسان‌سازی تجارت، گردش پول و کاهش هزینه‌های داخلی کشور استفاده شود که با قانون‌گذاری صحیح این کار شدنی است.

قوانین ارز دیجیتال در جهان

قانون و مقررات ارزهای دیجیتال ثبات چندانی ندارد و در بازه زمانی‌های مختلف، تغییر می‌کند. در این میان دانستن این‌که موضع دولت‌های مختلف درباره قوانین چیست می‌تواند برای ما سودمند باشد. در ادامه به بررسی قوانین و قطعنامه‌های کشورهایی می‌پردازیم که هرکدام مشارکت جهانی چشم‌گیری در بازار رمزارزها داشته‌اند.

1. ایالات متحده: آمریکا به‌عنوان قطب قانون‌گذار ارزهای دیجیتال شناخته می‌شود و در این زمینه پیشرو به شمار می‌رود. در هر ایالت از آمریکا قوانین کنترل ارزهای دیجیتال متفاوت است و مقامات فدرال دید متفاوتی به این دنیا دارند. شبکه اجرای جرایم مالی آمریکا، ارزهای دیجیتال را ارزی قانونی نمی‌داند. با این وجود از سال 2013 تا به امروز صرافی‌های ارز دیجیتال به‌عنوان اپراتورهای ارائه‌دهنده خدمات و توکن‌ها را به‌عنوان شاخه‌ای از دارایی‌ها می‌شناسند. در این کشور قوانین ضد پول‌شویی برای بازار کریپتو تعیین شده است.

• قانون‌گذاری ارز دیجیتال: معاملات رمزارزها مجاز است اما به‌شدت قانون‌گذاری شده است.
• مالیات ارزهای دیجیتال: مشمول مالیات بر درآمد
• روش پرداخت با ارز دیجیتال: دارد
• ارز دیجیتال ملی: ندارد

2. چین: این کشور اقدامات زیادی برای محدودکردن فعالیت رمزارزها انجام داده است. به‌طورکلی چین قصد دارد کنترل کاملی روی معاملات رمز ارزها داشته باشد و مانع از رونق بیت‌کوین و دیگر ارزهای دیجیتال شود. تمامی مؤسسات مالی و شرکت‌های پرداختی ثالث از پذیرش، استفاده و خریدوفروش رمزارزها منع شده‌اند. بانک ملت چین از صرافی‌ها خواسته است که از طریق متصدیان قانونی این مورد را ثبت کنند و بازار رمز ارزها را تحت‌نظر داشته باشند. این بانک به دیگر بانک‌های این کشور درباره ارزهای دیجیتال هشدار داده است.

• قانون‌گذاری ارز دیجیتال: معاملات رمزارزها منع قانونی دارد.
• مالیات ارزهای دیجیتال: ندارد
• روش پرداخت با ارز دیجیتال: ندارد
• ارز دیجیتال ملی: یوان دیجیتال

3. کره جنوبی: در حال حاضر مرجع خاصی در خصوص قانون‌گذاری ارزهای دیجیتال در کره جنوبی وجود ندارد. قانون‌گذاران کره در حال تنظیم قوانین در این زمینه هستند. مرجع قانون‌گذار کره جنوبی طی یک بیانیه‌ای در تاریخ 23 ژوئن سال 2017 اعلام کرد که نوع نگاه آنها به ارزهای دیجیتال، مانند قانون‌گذاری حوزه مالی نیست. در این بیانیه گفته شده است که ارزهای دیجیتال ارز فیات نیستند و یا ابزار الکترونیکی پرداخت نیستند.

• قانون‌گذاری ارز دیجیتال: مجاز است اما قوانین سخت‌گیرانه‌ای دارد.
• مالیات ارزهای دیجیتال: مشمول مالیات بر درآمد
• روش پرداخت با ارز دیجیتال: ندارد
• ارز دیجیتال ملی: ندارد

تحلیل کلی از بازار کریپتوکارنسی

در صفحه فروش ارز دیجیتال تبدیل آمده‌است:

«ارزهای دیجیتال که در سال ۲۰۱۰ با بیت‌کوین هویت پیدا کرده و تحولی در حوزه مالی ایجاد کردند، تا به امروز با گسترش کاربرد‌هایشان در حال رشد فزاینده بوده و هستند. ارزش کل بازار ارزهای دیجیتال از تنها ۵ میلیارد در سال ۲۰۱۴، به ۳٬۰۰۰ میلیارد در سال ۲۰۲۱ رسیده که معادل حدود ۶۰٬۰۰۰ درصد رشد است. در این میان ارز‌ها خود به حوزه‌های مختلف از جمله NFT، متاورس، مالی، انتقال فایل، هوش مصنوعی و غیره تقسیم می‌شوند و هر حوزه بر حسب کاربری‌هایش در زمان‌هایی بیشتر از سایر حوزه‌ها رشد می‌کند».

پاسخ به برخی از سؤالات متداول

آیا خرید و فروش ارز دیجیتال برای عموم مردم مجاز است؟

هنوز قانون‌گذاری در این مورد صورت نگرفته است و در حال حاضر جرم محسوب نمی‌شود.

استخراج ارز دیجیتال قانونی است؟ آیا می‌توانیم دستگاه ماینر را در خانه قرار دهیم؟

در صورت گرفتن مجوز استخراج بیت‌کوین در ایران مجاز است اما نمی‌توانیم در هر مکانی ماینینگ انجام دهیم. دادستانی حکم ورود به منازل را صادر کرده است.

ایران ارز ملی دارد؟

بله بانک مرکزی اعلام کرده است که ارز دیجیتال ملی به‌زودی در دسترس عموم قرار خواهد گرفت. رمزریال ابزاری نوین در کنار بقیه روش‌های پرداخت روزمره مانند کارت بانکی، اینترنت بانک و همراه بانک است.

واردات تجهیزات استخراج ارز دیجیتال قانونی است؟

برای دستگاه استخراج (ASIC) ردیف کالا مشخص شده است. وارد کردن این دستگاه با داشتن مجوز از وزارت صمت مشکلی ندارد.

فعالیت در ارزهای دیجیتال به لحاظ شرعی مشکلی دارد؟

این موضوع به مراجع تقلید مربوط می‌شود و بهتر است از دفاتر مربوطه سؤال کنیم.

آینده قانون‌گذاری ارزهای دیجیتال

به رسمیت شناختن رمزارزها در آینده چگونه خواهد بود؟ روزی می‌رسد که همه دولت‌ها ارزهای دیجیتال را به رسمیت بشناسند؟ تا به امروز که خبرهای خوبی شنیده‌ایم و هرچقدر روبه‌جلو می‌رویم کشورهای زیادی نسبت به رمز ارزها واکنش خوبی را نشان می‌دهند. شما درباره آینده قانون‌گذاری رمز ارزها چه پیش‌بینی‌هایی دارید؟ با ما در میان بگذارید.